Wanneer is er sprake van een arbeidsovereenkomst?

Als werkgever en werknemer de onderhandelingen over een samenwerking achter de rug hebben en een contract tekenen, denk je snel aan een arbeidsovereenkomst. Toch hoeft dit niet altijd zo te zijn. In deze blog leggen we uit wat een arbeidsovereenkomst is en wanneer er sprake is van een arbeidsovereenkomst.

Wat is een arbeidsovereenkomst?

De arbeidsovereenkomst is een bijzondere overeenkomst. Met een arbeidsovereenkomst treedt de werknemer in dienst bij de werkgever.
De definitie van een arbeidsovereenkomst is in de wet vastgelegd en bestaat uit een aantal elementen. Een overeenkomst moet aan deze elementen voldoen om een arbeidsovereenkomst te zijn. Dit is van dwingend recht, wat betekent dat er niet van afgeweken kan worden.

Waarom is de kwalificatie van belang?

Wanneer er sprake is van een arbeidsovereenkomst, dan vloeien daar rechten en plichten uit voort voor de werkgever en werknemer. Voor een werknemer kan het van belang zijn om een arbeidsovereenkomst als zodanig te kwalificeren, hierdoor krijgt hij bijvoorbeeld recht op minimumloon en doorbetaling tijdens ziekte.

In de praktijk zien we vaak dat partijen – voornamelijk werkgevers – op alle mogelijke manieren proberen te voorkomen dat er een arbeidsovereenkomst ontstaat, door bijvoorbeeld boven een overeenkomst te zetten: “partijen beogen uitdrukkelijk geen arbeidsovereenkomst met elkaar aan te gaan”. Partijen kunnen in de veronderstelling zijn dat als ze dit opnemen, ze voorkomen dat er een arbeidsovereenkomst tot stand komt. Zo’n uitspraak is echter niet altijd doorslaggevend. Een overeenkomst is pas een arbeidsovereenkomst wanneer het voldoet aan de wettelijke eisen.

Mocht je als werkgever liever geen arbeidsovereenkomst willen sluiten, dan is het belangrijk om te letten op de elementen die in de definitie van een arbeidsovereenkomst staan. Met deze kennis kun je ervoor zorgen dat je geen arbeidsovereenkomst sluit, maar bijvoorbeeld een overeenkomst van opdracht.

De elementen van een arbeidsovereenkomst

Er is een aantal elementen waaraan een arbeidsovereenkomst moet voldoen:

1. Arbeid. Allereerst moet er sprake zijn van arbeid. Hierbij is het van belang dat de arbeid persoonlijk wordt verricht. Dit betekent dat een werknemer zich niet zonder toestemming mag laten vervangen door een collega en dat de werknemer niet zelf mag bepalen wanneer deze komt opdagen.
2. Loon. Daarnaast is de werkgever verplicht om de werknemer loon te betalen. Het loon wordt gezien als een tegenprestatie van de werkgever voor de verrichte arbeid van de werknemer. De bekendste vorm van loon is natuurlijk geld, maar loon kan ook uit iets anders bestaan, zoals bijvoorbeeld aandelen. Het is belangrijk dat het loon iets anders is dan pensioen, maar verder is het begrip loon vrij breed.
3. Gezagsverhouding. Verder moet er sprake zijn van een gezagsverhouding tussen beide partijen. Dit betekent dat de werkgever instructies kan geven aan de werknemer. In de wet kun je aan de woorden ‘in dienst van’ zien dat het gaat om een gezagsverhouding.
4. Ten slotte moet de overeenkomst gedurende een zekere tijd worden aangegaan. Als de tijdsduur van de overeenkomst erg kort is, kan dit erop wijzen dat er geen arbeidsovereenkomst is. Als er voldaan is aan deze elementen is er in principe een arbeidsovereenkomst.

Verdere uitwerking van de wet in jurisprudentie

Niet elk geval is hetzelfde en niet alles kan zijn opgenomen in de wet. In de jurisprudentie (het geheel van uitspraken door rechters) staan veel elementen van de wet verder uitgewerkt. Jurisprudentie wordt ook wel gezien als de inkleuring van de wet; het is een verduidelijking van de wet. Zo is er bijvoorbeeld in de jurisprudentie bepaald dat de slaapdienst ook een vorm van arbeid is. Partijen kunnen gebruik maken van jurisprudentie wanneer zij hun standpunten verdedigen.

Ook wanneer een overeenkomst aan de elementen van de wet voldoet, is het belangrijk om te kijken naar jurisprudentie. Jurisprudentie die voortkomt uit de Hoge Raad heeft grote invloed op de besluitvorming in de rechtszaal. Een bekend stuk jurisprudentie van de Hoge Raad komt van het arrest Groen/Schoevers. Daar heeft de Hoge Raad bepaald:

“Voor de vraag of een rechtsverhouding moet worden gekwalificeerd als een arbeidsovereenkomst dan wel als een opdracht, is bepalend wat partijen bij het sluiten van de overeenkomst voor ogen stond, mede in aanmerking genomen de wijze waarop ze feitelijk aan de overeenkomst uitvoering hebben gegeven en aldus daaraan inhoud hebben gegeven”

De jurisprudentie van het arrest Groen/Schoevers laat zien dat er meer elementen invloed hebben op het wel of niet bestaan van een arbeidsovereenkomst dan alleen de elementen uit de definitie. Uit deze jurisprudentie kunnen we halen dat het ook van invloed is wat voor overeenkomst beide partijen dachten te sluiten, op het moment van afsluiten. Maar ook de wijze waarop beide partijen uitvoering en inhoud geven aan de overeenkomst is van invloed.

Vermoeden van het bestaan van een arbeidsovereenkomst

Wanneer partijen het niet eens zijn over het bestaan van een arbeidsovereenkomst, kan de werknemer een beroep doen op een wetsartikel uit het Burgerlijk Wetboek. In dit wetsartikel staat dat het bestaan van een arbeidsovereenkomst wordt aangenomen indien de overeenkomst aan een aantal eisen voldoet. Zo moet de werknemer gedurende een periode van drie opeenvolgende maanden ofwel elke week werken, ofwel minimaal twintig uur per maand werken voor de werkgever. Als dit zo is, dan komt de bewijslast bij de werkgever te liggen. Het is dan aan de werkgever om te bewijzen dat er géén sprake is van een arbeidsovereenkomst.

Arbeidsovereenkomsten laten opstellen of controleren?

Een arbeidsovereenkomst afsluiten. Het lijkt misschien simpel, maar het al dan niet bestaan van een arbeidsovereenkomst is afhankelijk van veel factoren. U moet rekening houden met alle feiten en omstandigheden van het specifieke geval. Daarbij speelt de definitie uit de wet, maar ook de jurisprudentie een grote rol. Laat u daarom bijstaan door een jurist wanneer u een overeenkomst afsluit, of wanneer u twijfelt over de aard van een overeenkomst.

Uw arbeidsovereenkomsten laten opstellen of controleren? De juristen van Nova Legal helpen u graag! Neem vrijblijvend contact met ons op.

Meer weten over het arbeidsrecht?

Download dan onze whitepaper ‘Ondernemen met personeel‘. In de whitepaper vertellen we alles wat een werkgever moet weten over werken met personeel. Van het aangaan van een arbeidsovereenkomst tot het ontslag en alles wat hier tussenin zit.